Nationale Coöperatieve Zuivelverkoopcentrale (NCZ)

Langs de spoorbaan aan de kant van Ezinge ontstond geleidelijk een bedrijvenzone. In 1947 begon de bouw van het pakhuis van de Nationale Coöperatieve Kaasverkoopvereniging , later Nationale Coöperatieve Zuivelverkoopcentrale (NCZ). In de periode van de jaren ’50, ’60 en ’70 groeide het bedrijf fors. De NCZ later Coberco breidde aanzienlijk uit. Na 2007 werden de gebouwen van de NCZ gesloopt.

De NCZ werd In 1922 in Nijmegen opgericht. Deze coöperatie hield zich bezig met de verkoop van boter en melkpoeder. In 1948 kwam er een kaasafdeling bij, die gevestigd was in Alkmaar. Dit bedrijf betrok de kaas van lokale zuivelfabrieken en verkocht deze in zowel Nederland als daarbuiten. Er was toentertijd een nevenvestiging in Steenwijk, die wegens verouderde omstandigheden nodig aan vervanging toe was. In 1950 werd daarom aan de Ezingerweg in Meppel een nieuwe vestiging geopend, die in de volksmond al gauw de naam het ‘keezepakhuus’ kreeg. Hier vond naast de administratie, de opslag, de behandeling, de verpakking en de verkoop van kaas plaats. Veel schooljongens verdienden in de vakanties een zakcentje door te helpen dagelijks de op lange planken opgeslagen Goudse kazen te keren, een noodzakelijkheid om de kazen hun vorm te laten houden. Vanwege de sterk stijgende afzet werd in 1952 naast dit gebouw een tweede complex gebouwd. Er liep ook een speciale aftakking van het spooremplacement naar de NCZ. De rails die in het wegdek lagen waren een vervelend obstakel voor alle fietsers die naar de sportvelden gingen. Ze moesten de rails schuin oversteken om niet met de wielen vast te komen zitten.

De zaken gingen goed, mede door de overname van een aantal gerenommeerde exportfirma’s, waaronder de kaashandelmaatschappij Betz en Jay uit Gouda. Dankzij deze overnames nam vooral de overzeese export sterk toe, vooral de Canarische eilanden waren grote afnemers.

Door de gestaag toenemende hoeveelheid kaas moest het gebouw in Meppel in de jaren zestig twee keer worden uitgebreid. In 1970 fuseerde de NCZ met de afdeling fabriekskaas van De Producent in Gouda en nam ook fabrieken in Gelderland en Zuid-Holland over. Het bedrijf groeide van een relatief kleine onderneming tot ’s werelds grootste kaasexportbedrijf met verkopen naar meer dan honderd landen. De kaasaanvoer bij de NCZ steeg van 3 miljoen naar 100 miljoen kilo kaas per jaar.

De groei van het bedrijf zorgde voor een grote vraag naar personeel. Er werd daarvoor een beroep gedaan op Marokkaanse gastarbeiders die met grote inzet vooral handmatige werkzaamheden uitvoerden, omdat met name in de regio Meppel niet voldoende personeel kon worden geworven. De Marokkaanse medewerkers waren afkomstig van de dochterbedrijven uit Gouda. Eerst gingen ze dagelijks tussen Meppel en Gouda met een busje op en neer. Later werd in Haalweide bij de Wijk de voormalige directeurswoning van de zuivelfabriek omgebouwd tot pension. De Marokkanen bleven daar net zo lang wonen totdat ze zich met hun gezinnen definitief in Meppel vestigden

In 1975 onderging de NCZ in Meppel wederom een zeer forse uitbreiding, verbouwing en renovatie vanwege de gestaag groeiende kaasstroom. In 1978 nam de NCZ Schaap Kaas in Huizen over. De NCZ-nieuwe stijl bereikte in 1979 een topaanvoer van 200 miljoen kilo kaas.

In 1986 fuseerde de oostelijke zuivelcoöperatie Coberco met de NCZ. Eind 1997 fuseerden vier grote zuivelondernemingen in het noorden en oosten met elkaar en ontstond Friesland Coberco Dairy Foods (vanaf 2005 Royal Friesland Foods). Dit concern, waarvan het hoofdkantoor – los van het kaasbedrijf – was gevestigd op bedrijventerrein Blankenstein in Meppel, bestond uit een aantal werkmaatschappijen.

De functie van het kaasbedrijf in Meppel werd na de fusie drastisch veranderd en vonden er uitsluitend de grootverpakkingsactiviteiten plaats voor de Duitse markt. In 2006 werd besloten al deze activiteiten elders binnen het concern onder te brengen. Enkele jaren later ontstond na weer een fusie Royal FrieslandCampina. Het kaasbedrijf in Meppel werd medio 2007 gesloten.

De bedrijfsgebouwen op een perceel grond ter grootte van circa 4 hectare werden verkocht aan Woonconcept. In een paar maanden tijd werden de gebouwen en ook de koelhuizen van het Blauwhoed concern volledig met de grond gelijk gemaakt. Op het terrein is het Onderwijspark verrezen, dat in niets meer herinnert aan de roemrijke kaasgeschiedenis.